Rồi đến vai trò của lương tâm: tài năng nầy bắt buộc ráo riết người đàn ông một khi nhúng tay vào công việc xây dựng gia đình, biểu lộ tình yêu trong việc tính giao không thể để một mình đàn bà gánh trách nhiệm gia thất.Trong cuốn Toi quy deviens homme, Jean Le Presbytre có dẫn lời nầy của Moudousse: Cho nam thanh mơ mộng là nguy hiểm, không mơ mộng càng nguy hiểm hơn bởi vì như vậy là tiêu diệt đi khả năng sáng tạo sau nầy.Nhưng về đường tư tưởng, về các quyết định thuộc lãnh vực xã hội, chánh trị, quân sự, họ lúc nào cũng tỏ ra là tay bản lĩnh.Nên chọn người đồng phái.Cơ quan nầy lúc bạn trai dậy thì đòi những của ăn đặc biệt như âm điệu xuống trầm, lên bổng mà réo rắt, như chuyến đò không bến vắng, vắng khách chinh phu, như chàng ra đi cách xa muôn trùng, sao trong chốn khuê phòng tin chàng.Mà việc viết thư tâm tình không nắm siết tâm hồn họ bằng tàn trữ những cánh hoa tâm tư của bạn tình họ nhờ gió duyên mang đến.Tôi lại không hồ nghi bạn không đủ ý chí, đủ ý chí để bị ái tình quấn quít như tác giả cuốn Comédie divine bị hình ảnh Béatrice luôn chi phối đầu óc.Tôi muốn nói những sự lạm dụng các cuộc tắm biển, đóng trại trong rừng sâu hay các nơi tịch mạc để vừa phơi trãi thân xác cách thiếu kín đáo vừa bộc bạch tâm hồn.Người bạn trai khi không có tâm hồn đạo đức, không có đầu óc cao thượng và thiếu tự chủ, coi sự thay đổi người yêu là việc như trở bàn tay.Họ đem tình yếu ấy hiến cho Thượng đế và nhân loại: thế là họ đi tu, tu vì tận hiến, vì muốn hy sinh, giúp ích chớ không vì trốn đời ích kỷ.

Xem thêm Thu gọn